‘Winterslaap mensen komt er binnen tien jaar aan’

Veel diersoorten in koude gebieden overleven de winter in een soort slaaptoestand. Dankzij deze winterslaap verbruiken ze veel minder energie en kunnen ze de koude wintermaanden, waarin er nauwelijks wat te eten is, overleven tot het weer lente is.

Dit wekt de interesse van ruimtevaartdeskundigen, want elke kilo extra die je tijdens een ruimtevlucht mee moet nemen is er een teveel. En als er een techniek zou bestaan om astronauten voor maandenlang in een slaaptoestand te brengen, zou dit veel voedsel schelen. In sciencefiction wordt deze slaaptoestand vaak ‘hypersleep’ genoemd. Biologen spreken liever over ‘torpor’.

[KOP] Kunstmatige winterslaap opwekken bij de mens moet mogelijk worden
Het moment dat sciencefiction science gaat worden is weer een stapje dichterbij gekomen. Volgens Jennifer Ngo-Anh, Verbonden aan de afdeling Human and Robotic Exploration van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA als onderzoekster en raketvrachtcoördinator, schat in dat het binnen 10 jaar mogelijk zal zijn om in mensen een kunstmatige winterslaap op te wekken. Het is namelijk in dierproeven al gelukt, om in bruine ratten, een diersoort waarin geen winterslaap voorkomt, torpor op te wekken. Ratten zijn, net als mensen, zoogdieren. Dus met enige verfijning en klinische proeven zal het lukken om hetzelfde resultaat bij mensen te bereiken, verwacht zij. Jennifer denkt dat de eerste klinische proeven op mensen in de jaren 2030 plaats kunnen vinden.

[KOP] Proef met ratten
De eerste verfijning van de techniek om torpor op te wekken is al volop aan de gang. In deze eerste proeven is de kunstmatige winterslaap gedurende enkele dagen opgewekt bij ratten, waarna ze uit deze winterslaap werden gewekt. Het proces om een winterslaap op te wekken is tamelijk ingewikkeld en betekent een verminderde blootstelling aan daglicht en een periode van flink eten, gevolgd door een strenge vasten.

In de proef met ratten ontvingen de ratten een neurotransmitter (om precies te zijn, een mengsel van acht substanties die via bijvoorbeeld Sci-Hub.ru terug te vinden zijn in doi.org/10.1016/j.lfs.2019.01.023), in combinatie met de behandeling. Wetenschappers zijn voorzichtig om dit op mensen uit te proberen, omdat de doses die voor de neurotransmitters worden gebruikt om organismen in een kunstmatige winterslaap te houden behoorlijk hoog zijn en gedurende de hele winterslaap moeten worden toegediend. De kans is aanwezig dat er hierdoor hersenschade ontstaat.

[KOP] Voordelen voor astronauten
Niet iedereen deelt deze voorzichtige houding. Volgens Ngo-Anh is er geen alternatief om mensen een jarenlange ruimtereis te laten maken en moeten we volop doorgaan met het doen van onderzoek naar het opwekken van torpor in mensen. Want alleen zo kunnen mensen in kleine ruimteschepen gedurende maanden of jaren onderweg zijn. Reizen met bijna de lichtsnelheid kost heel erg veel energie.

Naast het gezondheidsprobleem is er ook het gezondheidsprobleem. Astronauten die maandenlang onder lage zwaartekracht leven, beginnen te lijden aan ziekten als botontkalking. Ook kunnen ze tot 20% van het spiermassa verliezen. Wat dat betreft zijn de effecten van een maandenlange ruimtereis te vergelijken met maandenlang plat op bed liggen. Merkwaardig genoeg treden deze effecten niet op bij dieren in winterslaap. Dus als we erin zouden slagen om een kunstmatige winterslaap op te wekken in mensen, dan zouden we in feite twee vliegen in één klap slaan. Ook lijkt deze staat van winterslaap de lichamelijke veroudering te remmen.

[Kop]Wat is ChatGPT?
ChatGPT zegt er zelf dit over:

“ChatGPT is een van de grootste taalmodellen ter wereld en werd in juni 2020 gelanceerd door OpenAI. Het model is getraind op een enorme hoeveelheid tekst, waaronder boeken, nieuwsartikelen en websites, om zo in staat te zijn om mensachtige antwoorden te genereren op geschreven vragen.

ChatGPT is ontwikkeld als onderdeel van OpenAI’s onderzoek naar kunstmatige intelligentie en werd gecreëerd door een team van experts op het gebied van machine learning en taalmodellen. Het model is gebaseerd op transformer-architecturen en is in staat om natuurlijke taal te begrijpen en mensachtige antwoorden te genereren op basis van de context van de gestelde vraag.

ChatGPT staat voor “Chat Generative Pre-trained Transformer”. Het is een naam die is afgeleid van de technologie waarmee dit systeem gemaakt is, namelijk een generatief voorgetraind  transformerend neuraal netwerk, ook wel bekend als een GPT.”

Ieder jaar wordt hij vlak voor de bekendmaking van de echte Nobelprijzen op de Harvard Universiteit uitgereikt; de Ig Nobelprijs, oftewel de prijs voor onderzoek dat je eerst laat lachen, maar later toch aan het denken zet. Deze prijs, bedoeld als parodie op de Nobelprijs, is in 1991 in het leven geroepen door Marc Abrahams van het magazine ‘Annals of Improbable Research en de naam Ig Nobel staat voor een woordgrapje op de naam Alfred Nobel: Ignoble. In het Engels staat Ig voor een ontkenning van het woord erachter: Nobel, en betekent nu zoiets als van lage kwaliteit. In het begin, dus dertig jaar geleden, werd de prijs uitgereikt aan twijfelachtige onderzoeken, echter is dat in de loop der jaren bijgesteld. De Ig Nobelprijs wordt nu uitgereikt aan correct onderzoek waarvan het nut onduidelijk is.

Zo ook gister, 17 september. Toen ontving hoogleraar Damiaan Denys van het Amsterdam UMC via een videoconferentie vanwege de coronamaatregelen, de prijs voor zijn onderzoek naar misofonie. Een uitreiking dus zonder de gebruikelijke toeters en bellen en een apart ceremonieel; normaliter worden door het publiek in de zaal grote hoeveelheden papieren vliegtuigjes op het podium gegooid en roept de speaker – een achtjarig meisje met de illustere naam Sweetie Poo – om de haverklap “please stop, I’m bored”.

Misofonie
Onder misofonie wordt een psychiatrische aandoening verstaan waarbij mensen die eraan lijden heftige emoties voelen bij het horen van bepaalde geluiden. Het woord betekent letterlijk ‘haat tegen geluid’ (miso = haat en phonè = geluid) en het gevoel dat bepaald geluid, meestal door mensen gemaakt, oproept, varieert van woede en walging tot heuse moordneigingen. Omdat misofonie voorkomt bij zowel mensen met een normaal gehoor als bij mensen met gehoorstoornissen, denkt men dat de oorzaak dan ook niet in het gehoor zelf maar dieper in de hersenen terug te vinden is. In het recente onderzoek van Denys is onderzocht hoe in het brein geluidsfiltering verloopt en of dit bij patiënten met misofonie anders is.
Damiaan startte, samen met psychiater Arjan Schröder, zijn onderzoek in 2008, nadat een patiënte had aangegeven extreme last te hebben van de ademhaling van haar partner. Eerder (in 2005) had hij al een patiënte op zijn spreekuur gehad die woedeaanvallen kreeg van het niezen van anderen. De aandoening op zich was nog nergens beschreven, alhoewel de term misofonie geen onbekende was en de onderzoekers vroegen zich af of het een ziektebeeld zou kunnen zijn. Zo ja dan zouden er meer mensen aan moeten lijden.
Tijdens het onderzoekstraject kwam al snel een flink aantal patiënten in beeld en werd het duidelijk dat misofonie een aantal raakvlakken heeft met verschillende psychiatrische stoornissen, zoals PTSS, een fobie, obsessies en autisme. Toch zijn deze aandoeningen het allemaal net niet. Wel is een grote overeenkomst tussen de patiënten onderling gevonden. Niet in de uiting – de geluiden waar men op reageert zijn erg verschillend – maar wel in het ‘moreel oordeel’ dat zij allemaal hebben over degene die het geluid maakt. De meest gebruikte opmerking is: “dat doe je toch niet”.

Om nu aan te tonen dat de oorzaak van misofonie in het brein gevonden moet worden, zijn van alle patiënten EEG opnamen gemaakt waarmee duidelijk werd dat de verwerking van de geluidsprikkels in de hersenen anders verloopt dan bij een controlegroep. Men zag naast een hogere hartslag een extra prikkeling in de hersenen op plekken waar aandacht (focus) en gehooraandacht gelokaliseerd zijn.
Inmiddels is het onderzoek, waar dan dus nu de Ig Nobelprijs voor is uitgereikt, overgaan in een behandeling voor mensen met misofonie. Door middel van conditionering, aandacht op ontspanning en het verdragen van geluidsbeleving, worden de mensen getraind zich niet te laten raken door bepaalde geluiden. Dit kost veel tijd en vergt veel oefening. Inmiddels zijn er zo’n achthonderd patiënten door Damiaan en Arjan behandeld, waaronder een aantal kinderen. Misofonie blijkt een echte aandoening die serieus genomen moet worden en die veel impact heeft op degene die eraan lijdt en zijn of haar omgeving. Met de uitreiking van de Ig nobelprijs wordt niet helemaal duidelijk of het bewezen nut van het onderzoek onderkend wordt, feit is wel dat het misofonie als aandoening wereldwijd op de kaart zet.

Voor meer informatie: www.verenigingmisofonie.nl

Vanaf het Kennedy Space Center in Florida was het vandaag dan eindelijk zo ver. Na 10 jaar heeft Amerika weer een succesvolle lancering van mensen de ruimte in. De eerdere poging op woensdag 27 mei werd 20 minuten voor tijd afgeblazen door slecht weer maar vandaag ging alles wel goed.

De NASA astronauten Bob Behnken (49) en Doug Hurley (53) zullen, als alles volgens plan verloopt, na ongeveer 24 uur aanmeren bij het ruimte station ISS. De klokvormige capsule lijkt op het ruimteschip van het Apollo-tijdperk, maar heeft een strakkere en moderne vormgeving waarbij weinig schakelaars worden gebruikt maar alles via ‘touchscreen’ controle op laptops werkt.

De lancering is belangrijk voor de NASA omdat die al bijna tien jaar lang afhankelijk is van Russische Sojoez-raketten om haar astronauten de ruimte in te krijgen. Het succes van de SpaceX-vlucht lost dit probleem op.

[KOP]Geschiedenis
In 2011 werd het Space Shuttle programma na afloop van de laatste vlucht van shuttle Atlantis op 21 juli 2011 opgeheven. Daarna was NASA dus afhankelijk van Rusland om astronauten naar het ISS (International Space Station) te brengen.

Om dit op te lossen koos NASA in september 2014 SpaceX en Boeing als twee bedrijven die worden gefinancierd om systemen te ontwikkelen voor het vervoer van Amerikaanse bemanningen van en naar het ISS.

SpaceX won 2,6 miljard dollar om Dragon 2 (Crew en Cargo) tegen 2017 te voltooien en te certificeren. De contracten omvatten ten minste één bemande vliegtest met ten minste één NASA-astronaut aan boord. Zodra Crew Dragon de NASA-certificering heeft behaald, vereist het contract dat SpaceX minimaal twee en maximaal zes bemande missies naar het ruimtestation uitvoert.

Begin 2017 kreeg SpaceX vier extra bemande missies naar het ISS van NASA om de astronauten heen en weer te laten pendelen. Begin 2019 voerde SpaceX met succes een testvlucht van een onbemande Crew Dragon uit, die het aanmeerde aan ISS.

[KOP]Toekomst
Met behulp van de Falcon9 raket zullen nog diverse vluchten naar het ISS plaatsvinden. Wellicht nog 5, wellicht nog meer. Daarnaast zou het ook kunnen dat in plaats van de Falcon9 raket met de Dragon capsule het nieuwe systeem Starship dit zal overnemen.

SpaceX heeft de ambitie om op een dag betalende klanten mee te nemen om die rondjes om de aarde te laten draaien. Daarnaast is het NASA’s Commercial Crew Program een keerpunt voor de toekomst van de ruimteverkenning door Amerika die de basis legt voor toekomstige missies naar de maan, Mars en daarbuiten.

[KOP]Bronnen en meer achtergrond:
https://www.spacex.com/
https://en.wikipedia.org/wiki/SpaceX#NASA
https://en.wikipedia.org/wiki/Dragon_2
https://en.wikipedia.org/wiki/Space_Shuttle

De klimaatcrisis, de stikstofcrisis, PFAS, fijnstof, al deze onderwerpen werden de afgelopen jaren over ons uitgestort alsof het einde der tijden nabij was. Waarbij de klimaatcrisis uiteraard wel de kroon spande, want hier betreft het een wereldwijd ‘probleem’. Geen hittegolf of bosbrand, droogte of overstroming, orkaan of tornado, kon passeren zonder dat direct met het vingertje naar de boosdoener werd gewezen: CO2.

CO2 ofwel kooldioxide is een kleurloos en reukloos gas. Wij mensen ademen het uit en planten en bomen nemen het via huidmondjes op hun bladeren weer op en gebruiken het als bouwstof voor takken en bladeren. CO2 is derhalve geen milieu- of luchtverontreinigende stof zoals zwaveldioxide, stikstofoxiden, fijnstof en ozon dat wel zijn. Maar in de media wordt toch steevast gesproken van het ‘vervuilende’ CO2 en kolencentrales zijn ook ‘vervuilend’ omdat ze zoveel CO2 uitstoten. De Amerikanen maken het nog bonter en hebben het over ‘carbon pollution’, waarbij het reukloze en kleurloze CO2 plotseling vervangen is door het woord ‘koolstof’ wat de associatie oproept met ‘zwart’ en ‘roet’ en dus met viezigheid.

Maar eerlijk is eerlijk, CO2 is dan wel niet vies en doet planten groeien (een goede benaming voor CO2 is ‘groengas’ of ‘groeigas’), maar het is ook een broeikasgas en heeft in die hoedanigheid de neiging om de aarde warmer te maken. Hoe dat precies zal uitpakken (veel of weinig opwarming) is uitermate complex en daarom nog steeds fel betwist, maar dat CO2 heeft bijgedragen aan de opwarming van de afgelopen 150 jaar is nauwelijks omstreden. Een neutrale beschouwer zou zeggen: de aarde wordt wat warmer, nou en? Of zelfs, hmmm lekker.

Na jaren van klimaatberichtgeving is de burger echter wel duidelijk gemaakt: klimaatverandering is niet ‘lekker’, het is verschrikkelijk. Klimaatverandering is volgens sommige politici zelfs de grootste dreiging voor de mensheid in de geschiedenis en dus moeten we zo snel mogelijk af van het gebruik van fossiele brandstoffen als aardolie, aardgas en steenkool.
Liever vandaag dan morgen en op dit moment buigen dertig regio’s in Nederland zich dan ook over de vraag hoe Nederland zo snel mogelijk ‘klimaatneutraal’ kan worden, ook zo’n leuk woord, waarmee uitsluitend wordt bedoeld dat de mens geen broeikasgassen meer uitstoot. Dat we in en uit ijstijden zijn gegaan, vele malen in de afgelopen twee miljoen jaar, en dat het klimaat dus nooit statisch (neutraal) kan zijn, wordt daarbij gemakshalve maar even vergeten.

Vorig jaar was daar opeens de jonge messias Greta Thunberg, die in vele landen het parlement mocht toespreken en jongeren overal in de westerse wereld aanspoorde te gaan klimaatstaken. Mede onder invloed van haar preken riep het Europees Parlement in november 2019 de klimaatnoodtoestand uit. En dat leidde wereldwijd tot…ja tot wat? Tot niets eigenlijk. Want u en ik, maar ook landen en bedrijven, voelen natuurlijk aan ons water dat zo’n ‘noodtoestand’ vooral een hoog symbolisch gehalte heeft.

Hoe anders is dat nu met de COVID-19 pandemie. Zodra de WHO de pandemie uitriep stortten wereldwijd de beurzen in. Blijkbaar snapt de markt heel goed het verschil tussen een uitgeroepen ‘klimaatnoodtoestand’ en een viruspandemie. Tienduizenden mensen zijn inmiddels gestorven, honderdduizenden zijn opgenomen geweest in het ziekenhuis. En de economische crisis die gaat volgen op de pandemie kan de crisis van 2008 doen verbleken.

Sinds de uitbraak van het coronavirus is wereldwijd de aandacht voor klimaatverandering logischerwijs ingestort. Nu, na weken van coronanieuws, begint het voorzichtig aan weer terug te komen. Maar de grote vraag is: krijgen de aanjagers van klimaatbeleid – denk aan Frans Timmermans met zijn Europese Green Deal – die urgentie voor klimaatverandering weer terug op de agenda. De Amerikaanse onderzoeker Roger Pielke Jr noemt dit de ijzeren wet van het klimaatbeleid: als politici moeten kiezen tussen klimaat en de economie, dan wint de economie altijd. Want welke politicus durft het nog te verkopen dat de energierekening van de burger dramatisch gaat stijgen door de transitie naar duurzame maar ook dure en wisselvallige energiebronnen als wind en zon, terwijl diezelfde burger door de pandemie al baan en inkomen is kwijtgeraakt en naar de voedselbank moet voor wat eten. Weinig politici zullen hiermee weg komen waarschijnlijk behalve zij die stemmen halen bij het goedverdienende deel van het electoraat. Maar die groep zal krimpende zijn gedurende de recessie die ons te wachten staat.

Timmermans c.s. zullen dus vermoedelijk geduld moeten hebben met het uitrollen van hun klimaatplannen totdat de economie er weer bovenop is. Alleen in tijden van ruime overvloed maakt het ‘decadente’, want kostenverslindende klimaatbeleid een kans.

In de tussentijd hebben we hier, op dit nieuwe platform, de tijd om stap voor stap door het klimaatdebat heen te gaan. Is de opwarming wel zo uniek? Is die opwarming historisch snel? Is het effect van CO2 nou groot of klein? Hoeveel opwarming kunnen we verwachten? Is het effect van CO2 op planten en landbouwgewassen nu wel of niet positief? Smelten de polen? Hoe alarmerend is de stijging van de zeespiegel? Sterft de ijsbeer uit? Heeft koraal nog toekomst? Valt er meer neerslag? Nemen extremen toe? Is adaptatie (ons aanpassen) niet slimmer dan mitigatie (CO2-reductie)? Hoe groot kan de schade door klimaatverandering zijn als we niets doen? En hoe duur is het beleid?

Sinds 2005 volg ik als wetenschapsjournalist het klimaatdebat op de voet. Ik las honderden papers, de rapporten van het IPCC, sprak met vele wetenschappers, schreef een boek (De Staat van het Klimaat) en probeer sinds vorig jaar vanuit een stichting (Clintel) een rationeel en pragmatisch geluid over klimaatverandering te laten horen. Zelf leef ik zoals het volgens velen ‘zou moeten’. Ik heb op mijn 49e nog nooit een auto gehad, reis met fiets en trein, eet geregeld vegetarisch en als het kan biologisch vlees. Maar doe ik dat vanwege klimaat? Nee, het is een lifestyle die me prima bevalt. In een stad als Amsterdam, waar ik sinds mijn studietijd woon, heb je weinig aan een auto. En sinds ik meer heb gelezen over dierenwelzijn voelt het beter om biologisch vlees te eten.

Ik heb als geen ander gemerkt dat een ander, meer kritisch geluid over klimaatverandering, absoluut niet gewenst is. De klimaatwetenschap zit er helemaal niet op te wachten, de politici die ambitieus beleid najagen, ook niet. De media idem dito. In dat opzicht ben ik naïef geweest. Ik dacht oprecht in 2005 toen ik in dit onderwerp rolde, dat het belangrijk zou zijn om wetenschapsjournalisten te hebben, die van de hoed en de rand weten over dit maatschappelijk belangrijke thema. Ik heb me vergist. Vrijwel meteen eigenlijk werd ik gelabeld als klimaatscepticus (een term die ook in 2005 al een negatieve lading had), daarna werd het klimaatontkenner (het woord ‘ontkenner’ is afgeleid van Holocaust ontkenners) en vorig jaar noemde een Nederlandse blog mij en enkele anderen zelfs klimaatcriminelen. In de zin dat wij toekomstige doden op ons geweten hebben doordat we nu voortvarend klimaatbeleid zouden belemmeren met onze kritische stukken. Absurd. Al die jaren zijn waarheidsvinding en nieuwsgierigheid mijn drijfveer geweest en dat is nog steeds zo. Wel heeft die nieuwsgierigheid zich verbreed: als het klimaatdebat niet puur op wetenschappelijke gronden te begrijpen is, welke andere krachten, geopolitiek, economisch, ideologisch, spelen dan een rol. Al deze thema’s kunnen op dit nieuwe platform aan bod komen.

Om toch alvast een tipje van de sluier op te lichten wil ik één grafiek uit de klimaatdiscussie laten zien. Het is in mijn ogen de belangrijkste grafiek. Getoond wordt sterfte door natuurrampen sinds 1900. Zoals u kunt zien is met name de sterfte door klimaatgerelateerde rampen spectaculair gedaald in de afgelopen eeuw. Hoe kan dat? We horen toch steevast dat we steeds meer extremen krijgen en aangezien we ook nog met steeds meer mensen zijn moeten er wel meer doden vallen. En zei onze Greta niet in een van haar speeches: people are dying! Welnu, de werkelijkheid is dat ondanks 1,5 eeuw aan opwarming en CO2-toename, almaar minder mensen sterven door weersextremen, zoals orkanen, overstromingen en droogte. De sterfte is zelfs zo laag dat die in het niet valt bij andere doodsoorzaken, zoals bijvoorbeeld verkeersdoden en suïciden.

Deze afname heeft een hele logische verklaring: welvaart. Doordat de hele wereld steeds rijker wordt (ook India en andere ontwikkelingslanden) en doordat we steeds betere technologie hebben, kunnen we mensen beter waarschuwen voor extreem weer en mensen kunnen zich ook veel beter wapenen tegen die extremen.
Klimaatactivisten geloven echter dat deze trend in de toekomst gekeerd zal worden en de sterfte door klimaatverandering weer zal toenemen. In de geruchtmakende Urgenda-rechtszaak stelt de Hoge Raad in haar arrest zelfs dat er later deze eeuw alleen al in West-Europa 100.000 doden kunnen vallen. Ikzelf geloof daar niets van, tenminste, zolang onze welvaart tenminste in tact blijft en technologie-ontwikkeling mogelijk blijft.

Deze grafiek vertelt mij dat er geen klimaatnoodtoestand of klimaatcrisis is. De veranderingen in het klimaat gaan daarvoor te langzaam en de welvaartstoename en technologische vooruitgang hebben zoveel meer impact op het welzijn van de mens dat eventuele negatieve klimaateffecten van klimaatverandering vooralsnog niet meer dan een rimpeling voorstellen. Het is zelfs mogelijk dat de klimaatverandering zelf tot nu toe ook positief is geweest voor de mensheid. Zowel opwarming als meer CO2 zijn gunstig voor met name de landbouw.

Is er nog een klimaatcrisis na de pandemie? Ik hoop van niet. Er was al geen sprake van een klimaatcrisis maar vooral van een gecreëerde klimaatcrisis. Als de pandemie ons dat kan doen inzien, heeft het ondanks de ellende toch nog iets nuttigs opgeleverd.