Nederlands onderzoek naar misofonie krijgt de Ig Nobelprijs

Ieder jaar wordt hij vlak voor de bekendmaking van de echte Nobelprijzen op de Harvard Universiteit uitgereikt; de Ig Nobelprijs, oftewel de prijs voor onderzoek dat je eerst laat lachen, maar later toch aan het denken zet. Deze prijs, bedoeld als parodie op de Nobelprijs, is in 1991 in het leven geroepen door Marc Abrahams van het magazine ‘Annals of Improbable Research en de naam Ig Nobel staat voor een woordgrapje op de naam Alfred Nobel: Ignoble. In het Engels staat Ig voor een ontkenning van het woord erachter: Nobel, en betekent nu zoiets als van lage kwaliteit. In het begin, dus dertig jaar geleden, werd de prijs uitgereikt aan twijfelachtige onderzoeken, echter is dat in de loop der jaren bijgesteld. De Ig Nobelprijs wordt nu uitgereikt aan correct onderzoek waarvan het nut onduidelijk is.

Zo ook gister, 17 september. Toen ontving hoogleraar Damiaan Denys van het Amsterdam UMC via een videoconferentie vanwege de coronamaatregelen, de prijs voor zijn onderzoek naar misofonie. Een uitreiking dus zonder de gebruikelijke toeters en bellen en een apart ceremonieel; normaliter worden door het publiek in de zaal grote hoeveelheden papieren vliegtuigjes op het podium gegooid en roept de speaker – een achtjarig meisje met de illustere naam Sweetie Poo – om de haverklap “please stop, I’m bored”.

Misofonie
Onder misofonie wordt een psychiatrische aandoening verstaan waarbij mensen die eraan lijden heftige emoties voelen bij het horen van bepaalde geluiden. Het woord betekent letterlijk ‘haat tegen geluid’ (miso = haat en phonè = geluid) en het gevoel dat bepaald geluid, meestal door mensen gemaakt, oproept, varieert van woede en walging tot heuse moordneigingen. Omdat misofonie voorkomt bij zowel mensen met een normaal gehoor als bij mensen met gehoorstoornissen, denkt men dat de oorzaak dan ook niet in het gehoor zelf maar dieper in de hersenen terug te vinden is. In het recente onderzoek van Denys is onderzocht hoe in het brein geluidsfiltering verloopt en of dit bij patiënten met misofonie anders is.
Damiaan startte, samen met psychiater Arjan Schröder, zijn onderzoek in 2008, nadat een patiënte had aangegeven extreme last te hebben van de ademhaling van haar partner. Eerder (in 2005) had hij al een patiënte op zijn spreekuur gehad die woedeaanvallen kreeg van het niezen van anderen. De aandoening op zich was nog nergens beschreven, alhoewel de term misofonie geen onbekende was en de onderzoekers vroegen zich af of het een ziektebeeld zou kunnen zijn. Zo ja dan zouden er meer mensen aan moeten lijden.
Tijdens het onderzoekstraject kwam al snel een flink aantal patiënten in beeld en werd het duidelijk dat misofonie een aantal raakvlakken heeft met verschillende psychiatrische stoornissen, zoals PTSS, een fobie, obsessies en autisme. Toch zijn deze aandoeningen het allemaal net niet. Wel is een grote overeenkomst tussen de patiënten onderling gevonden. Niet in de uiting – de geluiden waar men op reageert zijn erg verschillend – maar wel in het ‘moreel oordeel’ dat zij allemaal hebben over degene die het geluid maakt. De meest gebruikte opmerking is: “dat doe je toch niet”.

Om nu aan te tonen dat de oorzaak van misofonie in het brein gevonden moet worden, zijn van alle patiënten EEG opnamen gemaakt waarmee duidelijk werd dat de verwerking van de geluidsprikkels in de hersenen anders verloopt dan bij een controlegroep. Men zag naast een hogere hartslag een extra prikkeling in de hersenen op plekken waar aandacht (focus) en gehooraandacht gelokaliseerd zijn.
Inmiddels is het onderzoek, waar dan dus nu de Ig Nobelprijs voor is uitgereikt, overgaan in een behandeling voor mensen met misofonie. Door middel van conditionering, aandacht op ontspanning en het verdragen van geluidsbeleving, worden de mensen getraind zich niet te laten raken door bepaalde geluiden. Dit kost veel tijd en vergt veel oefening. Inmiddels zijn er zo’n achthonderd patiënten door Damiaan en Arjan behandeld, waaronder een aantal kinderen. Misofonie blijkt een echte aandoening die serieus genomen moet worden en die veel impact heeft op degene die eraan lijdt en zijn of haar omgeving. Met de uitreiking van de Ig nobelprijs wordt niet helemaal duidelijk of het bewezen nut van het onderzoek onderkend wordt, feit is wel dat het misofonie als aandoening wereldwijd op de kaart zet.

Voor meer informatie: www.verenigingmisofonie.nl