Water ons kostbaarste bezit zit vol met microplastic

Zonder water is er geen leven mogelijk op aarde. Niet voor ons mensen, want wij bestaan voor meer dan de helft uit water, maar ook niet voor alle op de wereld aanwezige flora en fauna. Ook de aarde zelf bestaat grotendeels uit water. 70% van haar totale oppervlak is nat en daarnaast zit er nog een deel grondwater in de overige 30%. Ook zit er overal water in de vorm van damp in de lucht.

Van al dat water op aarde is slechts 3% zoet, de rest is zout en van al dat zoete water is ook nog eens 75% bevroren. Al met al is nog geen een procent van al het water beschikbaar om de hele wereld in leven te houden. Water is dus ons kostbaarste bezit en we zullen er heel verantwoord mee om moeten gaan, willen de generaties na ons nog een toekomst hebben. Maar realiseren we ons dat wel genoeg?

Plastic Soep
We kennen van tv allemaal wel de beelden van schilpadden en dolfijnen verstrikt in plastic of vissen vol met microplastics; kleine stukjes plastic, minder dan 5 mm groot. In onze wereldwijde wateren treffen we een grote hoeveelheid dierenleed, afkomstig van wat we sinds ruim twintig jaar de plastic soep noemen. Plastic soep is ontdekt in 1997. Toen zag kapitein Charles Moore voor het eerst midden op de Grote Oceaan stukken plastic drijven en zweven.

Plastic werd pas populair na de Tweede Wereldoorlog. Daarvoor werd het nauwelijks gebruikt. Inmiddels wordt er per jaar zo’n 250 miljoen ton van geproduceerd, waarvan 40% verpakkingsmateriaal is dat direct na eenmalig gebruik wordt weggegooid. Volgens Greenpeace belandt er elke minuut een volle vuilniswagen met plastic afval in onze oceanen; 94% hiervan zinkt naar de zeebodem, 1% blijft ronddrijven en 5% spoelt aan op kusten in de hele wereld. Plastic is door zijn samenstelling niet biologisch afbreekbaar en de hoeveelheid plastic dat ronddrijft, heeft ondertussen al een oppervlakte van meer dan 34 keer Nederland.

Wegwerpplastic, ook wel SUP of Single Use Plastic genoemd, levert dus de grootste bijdrage aan de plastic soep. Er zijn in de wereld wel een aantal initiatieven dit tij te keren. Zo stelt de Europese Gemeenschap vanaf 2021 een verbod op dit wegwerpplastic en dan met name op borden, bestek, bekertjes, rietjes en wattenstaafjes in. Helaas zal dit maar een druppel op de gloeiende plaat betekenen, want de landen binnen de Europese Gemeenschap dragen maar marginaal bij aan de hoeveelheid afval. Alle landen uit de EU samen, vinden we pas op nummer achttien in de lijst van vervuilers. China voert deze lijst met stip aan, maar ook een land als India doet een enorme duit in het zakje.

Plastic flesjes
In die enorme berg met plastic afval voeren plastic flesjes de boventoon. Elke seconde worden er wereldwijd 15.000 plastic flesjes verkocht. Dit zijn er meer dan een miljoen per minuut, wat neerkomt op 480 miljard flesjes per jaar. 110 miljard van die flesjes worden gemaakt door slechts een producent: Coca Cola. Ondanks dat wij in Nederland het merendeel van deze PET flessen recyclen, gebeurt dat wereldwijd maar met 7% van die 480 miljard flesjes. De rest komt in het milieu terecht en dan met name in het water. Opvallend is dat er in de plastic soep veel meer doppen van flesjes worden aangetroffen dan flessen zelf. Waarschijnlijk zinken de flessen naar de bodem, terwijl de doppen, die van een lichtere samenstelling zijn, blijven drijven.

Miniverpakkingen
Naast al die flessen leveren ook miniverpakkingen een substantiële bijdrage aan de plastic afvalberg. Snoepwikkels, candybars en chipsverpakkingen, maar ook echte miniverpakkingen, zoals flesjes voor shampoo en koffie. Deze verpakkingen zijn voornamelijk populair in landen met weinig koopkracht waar mensen zich maar kleine hoeveelheden kunnen permitteren. Deze verpakkingen worden meestal weggegooid omdat recyclen voor deze mensen geen waarde heeft.
Verwacht wordt dat in de komende jaren de productie van plastic nog flink zal stijgen, misschien zelfs wel met veertig procent. En volgens wetenschappers betekent dit, als we zo doorgaan, dat er in 2050 wat betreft gewicht meer plastic in zee zit dan vis. Hierdoor zal het zeeleven onherstelbaar verwoest worden en zullen de koraalriffen afsterven.

Nanodeeltjes
Inmiddels zijn microplastics ook in meer water aangetroffen dan ‘alleen’ in de oceanen. Zo blijken de plastic waterflesjes zelf water te bevatten met plastic restdeeltjes en ook ons drinkwater uit de kraan blijkt er niet vrij van te zijn. Of dit schadelijk is voor onze gezondheid, daar zijn onderzoekers het nog niet over eens. Een klein jaar geleden – in augustus 2019 – heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) besloten dat hier in ieder geval uitgebreider onderzoek naar gedaan moet worden. Tot nu toe lijkt ons lichaam wel te kunnen dealen met plastic omdat dit niet verteerd wordt en ze ons lichaam weer verlaten. Echter geldt dit alleen voor de wat grotere stukjes. Nanodeeltjes (deeltjes kleiner dan een miljoenste meter) plastic zijn zo klein dat ze waarschijnlijk wel via het bloed in onze cellen kunnen worden opgenomen. De effecten hiervan worden vast in de toekomst duidelijk. Hopelijk niet te laat.